Szkodniki żywności w zakładach spożywczych

Przedsiębiorstwa z sektora produkcji i przetważania żywnośc są zagrożone przez szkodniki z wielu źródeł. W dużych zakładach przyjmowane są surowce pochodzące z wielu źródeł o złożonych łańcuchach dostaw, co wymaga skutecznych procedur monitorowania i kontroli dostaw dostarczanych na teren zakładu. Skuteczne procedury przyjmowania surowców są pierwszym ogniwem eliminacji takich zagrożeń jak szkodniki żywności. Dla firm zajmujących produkcją żywności ważne jest utrzymanie standardów sanitarnych i aktywne zapobieganie inwazji szkodników w celu utrzymania wysokiego standardu bezpieczeństwa żywności, a także ochrony zarówno pracowników, klientów, jak i reputacji.

Najpopularniejsze szkodniki żywności

Główne szkodniki dotykające sektor produkcyjny to gryzonie, takie jak szczury i myszy, owady pełzające i latające oraz szkodniki magazynowe i ptaki. Każdy rodzaj występującego szkodnika jest sprzeczny z bezpieczeństwem żywności i innymi wymogami prawnymi.

1. Gryzonie

Szczury i myszy są przyciągane przez zapasy żywności, ale nie zapuszczają się daleko od schronienia lub miejsc gniazdowania, więc będą gniazdować blisko źródeł pożywienia. Są zdolne do szybkiego wzrostu populacji, biorąc pod uwagę obfite zapasy żywności, schronienie przed drapieżnikami i łagodne warunki środowiskowe wewnątrz budynku.

Zagrożenia ze strony gryzoni:

• uszkodzenia budynków, armatury, maszyn i wyposażenia elektrycznego
• zniszczenia pojemników i opakowań na żywność
• uszkodzenia surowców i produktu gotowego
• skażenie żywności, maszyn i sprzętu odchodami, moczem, brudem;
• przenoszenie chorób, w tym salmonellozy, leptospirozy, toksoplazmozy, boreliozy

Typowe objawy  które sugerują obecność gryzoni:

• odchody
• obserwacja żywych lub martwych zwierząt
• piski, odgłosy gryzienia, odgłosy biegania
• rozmazywanie śladów wzdłuż biegów
• gryzienie materiałów budowlanych, okablowania, żywności i opakowań
• plamy z moczu

Jak kontrolować gryzonie?

Zwalczanie gryzoni obejmuje eliminację kryjówek w budynkach i wokół nich oraz uniemożliwienie dostępu do pożywienia, wody i schronienia. Może istnieć wiele punktów wejścia do budynku, takich jak pęknięcia, otwory wentylacyjne, rury, okablowanie, odpływy, drzwi, okna, ekrany, w których można podjąć środki zapobiegające dostępowi. Monitoring gryzoni oraz deratyzacja to pojęcia które musza na stałe wejść do zakładowych procedur.

2. Karaczany

Karaczany to też szkodniki żywności. Mogą powodować szczególne problemy ze względu na ich zdolność do ukrywania się w małych miejscach, zróżnicowaną dietę, szybkie rozmnażanie i choroby, które mogą przenosić. Karaluchy działają głównie w nocy, chroniąc się w ciągu dnia i wychodząc w nocy, aby znaleźć pożywienie i inne miejsca na schronienie. Mogą schronić się w maszynach produkcyjnych, w ciemnych miejscach zapewniających odpowiednią temperaturę i wilgotność. Miejsca te są również trudno dostępne przy użyciu zwykłych metod czyszczenia i odkażania.

Ryzyko związane z karaczanami:

• rozprzestrzenianie się chorób i alergenów. Karaluchy mogą przenosić wiele bakterii chorobotwórczych, w tym Salmonella, Staphylococcus, Listeria i E. coli.
• odchody i wydzieliny ustrojowe plamią i pozostawiają nieprzyjemny zapach, który może przenikać do obszarów zakażonych, żywności i opakowań;
• zanieczyszczenie artykułów żywnościowych i sprzętu śliną, odchodami i wydzielinami ustrojowymi.
• odchody i łuszcząca się skóra zawierają alergeny, a duże populacje karaluchów mogą wywoływać ataki astmy.

Jak rozpoznać obecność karaczanów?

Chociaż mogą być trudne do wykrycia ze względu na to, że są stworzeniami nocnymi, istnieje kilka oznak, które mogą wskazywać na infekcję:

• utrzymujący się nieprzyjemny zapach
• odchody brązowo-czarne, cylindryczne ok. 2mm długości
• brązowe i nieregularne smugi na powierzchniach poziomych.
• zrzucanie wylinek blisko miejsca w którym się schronią.

Jak radzić sobie z karaluchami?

Dobre praktyki sanitarne pomogą zapobiegać infestacjom i wychwytywać obecność karaluchów. Polegają one na sprzątaniu rozrzuconeych resztek produkcyjnych, odpowiedniej gospodarce magazynowej, odpowiednim utrzymywaniu kanalizacji i usuwaniu odpadów żywnościowych. Dostępnych jest wiele metod zwalczania karaczanów a do najbezpieczniejszych należą żele pokarmowe. W pomieszczeniach, w których odbywa się obróbka żywności, stosowane środki owadobójcze muszą być dopuszczone do użytku przez odpowiednie władze i wymagać będą kompetentnego i wyszkolonego personelu do ich stosowania.

3. Szkodniki magazynowe (SPI)

Szkodniki produktów przechowalnianych-szkodniki magazynowe to ogólny termin obejmujący chrząszcze, ryjkowce, ćmy i roztocza (które są pajęczakami) atakujące żywność przechowywaną w dowolnym miejscu łańcucha produkcyjnego, od gospodarstwa do kuchni. SPI  najprawdopodobniej znajdują wewnątrz surowca w momencie dostawy do zakładu produkcyjnego lub w przetworzonym produkcie spożywczym, gdy są przechowywane przez długi czas.

Ryzyko związane z SPI 

SPI żywią się produktami spożywczymi, które mogą prowadzić do skażenia – poprzez fizyczne uszkodzenia, odchody, kokony itp. oraz wprowadzenie mikroorganizmów powodujących dalszą degradację, sprawiając, że żywność nie nadaje się do spożycia przez ludzi, wprowadzając nowe wydatki w postaci kosztów wymiany. Przeprowadzone badania wykazały, że szkodniki magazynowe w przechowywanych produktach mogą kosztować przeciętną firmę dwukrotność kosztów typowej inwazji innych szkodników.

Typowe oznaki szkodników magazynowych w produktach:

• uszkodzenia przechowywanych produktów, takie jak małe dziury w orzechach lub ziarnach
• żywe lub martwe owady (małe chrząszcze i ćmy), larwy, poczwarki lub jedwabne taśmy w pojemnikach do przechowywania żywności
• inwazja, dziury, larwy lub pajęczyny na zewnątrz paczek lub toreb
• larwy, poczwarki lub jedwabne pajęczyny w portach pokarmowych w pęknięciach i szczelinach wokół półek lub na maszynach

Kontrolowanie szkodników magazynowych

• najskuteczniejszym rozwiązaniem do zwalczania szkodników magazynowych jest zintegrowany program ochrony przed szkodnikami ipm
• wykluczenie: wyeliminowanie możliwości wejścia szkodników do budynku i porażenie produktów
• ograniczenie: szkolenie personelu w zakresie świadomości szkodników i wczesnych oznak zarażenia
• zniszczenie: wykorzystanie innowacyjnych rozwiązań do usuwania szkodników z terenu
• monitorowanie: regularne kontrole i urządzenia monitorujące w celu wykrycia wczesnych oznak infestacji szkodników

Każdy program zintegrowanej ochrony, analizujący różne szkodniki żywności musi być dostosowany do indywidualnych potrzeb biznesowych firmy.

4. Ptaki

Budynki zakładów produkcyjnych zapewniają bezpieczne miejsca, w których ptaki mogą przebywać wokół konstrukcji oraz w przestrzeniach takich jak pod dachami. Magazyny żywności i obszary składowania odpadów mogą również stanowić źródło pożywienia, które przyciąga ptaki. Dzikie ptactwo i ich gniazda są chronione przepisami i zwalczać można tylko ptaki uważane za szkodniki. Najczęstszymi ptasimi szkodnikami są gołębie, wróble domowe i szpaki.

Szkody spowodowane przez ptaki

• ptaki mogą powodować fizyczne uszkodzenia, usuwając dachówki, szczególnie większe ptaki, i blokując rynny gniazdami i piórami. Wytwarzają znaczne ilości odchodów, które zanieczyszczają budynki, pojazdy, brukowane obszary i wejścia do budynków, w których są dostawy i personel oraz publiczne chodniki, parkuj pojazdy i wjeżdżają na teren.
• wewnątrz budynków odchody ptaków, materiał lęgowy i pióra mogą zanieczyścić powierzchnie, produkty spożywcze na wystawie oraz w obszarach przygotowywania żywności, sprzęt. Oprócz tego, że są brzydkie, ptasie odchody mogą również przenosić wiele ludzkich patogenów, w tym Salmonella i E. coli.

Typowe objawy obecności ptaków

• ptaki osiadające na dachach i półkach
• gromadzenie odchodów w miejscach gniazdowania ptaków
• szczątki z gniazd i piór
• odgłosy ptaków

Jak kontrolować ptaki?

Oddalanie ptaków polega na uniemożliwianiu dostępu do pożywienia, wody i schronienia. Podstawowe praktyki zapobiegające dostępowi do pożywienia i wody to:

• zamykanie drzwi i ramp załadunkowych gdy nie są używane
• szybka likwidacja wycieków i zastoin wodnych
• utrzymywanie obszarów składowania śmieci w czystości
• pojemniki na śmieci powinny być zabezpieczone przed ptakami
• regularne sprawdzanie obszarów przechowywania i dostaw żywności pod kątem potencjalnych punktów dostępu dla ptaków.

Odmowa schronienia obejmuje eliminację miejsc lęgowych i miejsc do żerowania na budynkach i w sąsiedztwie obiektu. Powinno to rozpocząć się od projektu obiektu i obejmować środki zapobiegające dostępowi do płaskich dachów, balkonów, półek, kominów, rynien i przepustów, które są ulubionymi miejscami do gniazdowania.

5. Muchy

Zapachy pokarmowe obecne w sklepach spożywczych przyciągają wiele gatunków much , w tym muszki owocówki i muchy domowe. Wiadomo, że muchy mogą przenosić ponad 100 patogenów, które mogą powodować choroby u ludzi, w tym Salmonella i E. coli.

Ryzyko od much

Jednym z najpowszechniejszych zagrożeń stwarzanych przez muchy jest ich zdolność do zanieczyszczania produktów spożywczych patogenami, które mogą powodować choroby klientów. 

Typowe oznaki inwazji much

Najczęstszą oznaką inwazji much jest siedlisko zarówno żywych much i larw. Muchy można znaleźć w wielu strefach, które zapewniają doskonałe miejsca zarówno do karmienia, jak i rozmnażania się. Obejmuje to między innymi:

• odpady
• obszary przechowywania żywności
• odpływy i zlewy

Jak zapobiegać muchom?

Stosowanie standardowych praktyk higienicznych jest szczególnie ważne w zwalczaniu much w celu ograniczenia atrakcyjnych zapachów, pożywienia oraz miejsc rozrodu. Może to obejmować regularne kontrole zapasów, czyszczenie miejsc przygotowywania żywności i regularne usuwanie śmieci. Ponadto stosowanie ekranów w oknach i otworach wentylacyjnych i zapewnienie właściwej cyrkulacji powietrza oraz właściwej konserwacji budynku może również pomóc w zapobieganiu przedostawaniu się much do obiektu.